DA SE NE ZABORAVI I NE PONOVI : ‚‚Logor Čelebići”

Logor Čelebići je koncentracioni logor za mučenje Srba tokom bosansko-hercegovačkog rata 1992-1994. Ovim logorom su upravljale jedinice Hrvatskog vijeća obrane u BiH (HVO) , a kasnije i muslimanske vojne i policijske snage Bosne i Hercegovine. Logor se nalazio u selu Čelebići, opština Konjic, na severu Hercegovine. U njemu je ubijeno oko 400 logoraša.

Logor Čelebići je bio u funkciji 28 mjeseci, od maja 1992. godine, do 6. oktobra 1994.. Kroz ovaj logor je prošlo najmanje 700 zatvorenika srpske nacionalnosti, koji su uhapšeni tokom zločinačkih operacija združenih muslimansko-hrvatskih snaga u BiH, kako bi se etnički očistila sva srpska naselja između Sarajeva i Mostara.

U maju 1992. godine su otpočele ove akcije etničkog čišćenja protiv srpskog stanovništva. Od ovih 700 zatvorenika, njih je 13 umrlo u zarobljeništvu. Zatvorenici u logoru su bili podvrgnuti stravičnom mučenju, seksualnom zlostavljanju , batinanju, okrutnom i nečovečnom postupanju. Pojedini zatvorenici su ubijeni ili pretučen na smrt.

Pojedini mučitelji su osuđeni na zatvorske kazne kod Haškog tribunala.

POZADINA

Opština Konjic na mapi BiH

Srbi na područiju Hercegovine predstavljaju domicilno stanovništvo, koje se tu nalazi više vekova.
Tokom Drugog svetskog rata 1941-1945, ovo područije je potpalo pod kontrolu NDH, koja je i na ovoj opštini vršila nezapamećni genocid prema srpskom stanovništvu. Posle rata skrivali su se podaci o žrtvama i zločincima koji su počinili te užasne zločine, da se ne bi narušavalo bratstvo i jedinstvo, temelj na kojima je sagrađena socijalistička Jugoslavije.

Tokom sukoba u Jugoslaviji 1990-ih, opština Konjic je od strateškog značaja jer je imala pogodne saobraćajne veze iz Sarajeva ka južnom delu Bosne i Hercegovine, kao i jadranskoj obali. Tokom sukoba u Sarajevu put kroz Konjic je od vitalnog značaja za muslimanske vlasti u BiH . Osim toga, postojalo je nekoliko važnih vojnih objekata u Konjicu , uključujući veeliku količionu oružja i municije fabrike Igman. Jugoslovenska narodna armija je imala u Konjicu kasarnu „Ljuta“ , zatim tajnu Atomsku ratnu komandu pod zemljom otpornu na nuklearne udare, kao i telekomunikacijski centar Zlatar i Kiser na okolnim brdima. Bilo je tu i puno vojnih skladišta za potrebe JNA.

Uvođenjem višepartijskog sistema u SFRJ 1990. godine i u opštini Konjic dolazi do formiranja lokalnih odbora prvo SDA, zatim HDZ, pa tek onda SDS. HDZ i SDA su imali isti cilj eliminisanje Srba sa opštine Konjic, ali i različite želje nakon tog cilja. Hrvati su želeli BiH pripojiti Hrvatskoj, što je i učinjeno 18. novembra 1991. kada je proglašena Hrvatska Republika Herce-Bosna. Muslimani su želeli samostalnu BiH, prema Islamskoj deklaraciji Alije Izetbegovića.

Tako i dolazi do toga da je privatni preduzetnik Delajić Zejnel (rođen 25.3.1948), koji je pre rata živeo u Beogradu, Nemačkoj, Austriji, organizovao ilegalno naoružavanje Hrvata i muslimana u opštini Konjic, još maja 1991. Tu mu je pomagao i Zdravko Mucić (rođen 30.8.1955). Oni su doveli aprila 1992. godine pripadnike HOS-a iz Splita.

Sve civilne, policijske i paravojne vlasti u Konjicu maja 1992. su bile upoznate i povezane sa etničkim čišćnjem Srba iz Bradine. Preko medija lokalnih i republičkih stalno se širilo antisrpsko i antijugoslovensko raspoloženje, a Srbe su nazivali „ćetnicima“ i kako Hrvatima i muslimanima preti opasnost od njih. U tim ratnohuškačkim govorima su se isticali: Stjepan Galić, iz radio Konjica, Etem Badžak iz lista „Oslobođenje“ i Ilija Šagolj, član HVO. Početkom maja 1992. godine otpočinju ratni sukobi na ovom područiju takoo što su muslimansko-hrvatske snage napale JNA. A muslimansko-hrvatske snage kojima je rukovodio Jasmin Guska su 8. maja 1992. zauzele kasarnu JNA „Ljuta“.

Prva mesto koje je trebalo da bude meta bilo je srpsko selo Idbar. Napadnuto je 9. maja 1992. zatim je napadnuto Donje Selo 20. maja 1992. od združenih muslimansko-hrvatskih snaga (Zelene Beretke i Patritska Liga, HOS, Hrvarsko Vijeće Odbrane…). Pripadnici muslimanske Armije BiH i Hrvatskoj Vijeća Odbrane su nastavili svoje krvave pohode prema srpskim selima Vrdolje, Cerići i Bjelovčina. Selo Vrdolje je napadnuto 21.5.1992. a dan posle selo Cerići i Vinište su prvi granatirani, 22. maja 1992, a nekoliko njegovih stanovnika predao. Srpsko Bjelovčina i Bradina je takođe napadnuto naredni dan.

Prema rečima svedoka saslušanih pred Haškim tribunalom, srpsko selo Bradina je granatirano u kasnim popodnevnim satima 25. maja 1992, a onda su se pojavili muslimanski i hrvatski vojnici, pucajući u nenaoružane srpske civile. Počeli su da pale i pljačkaju srpske kuće, privredne objekte, imovinu, crkve. Mnogi od stanovnika tih sela tražili su način da pobegnu, a neki se povukli u centar sela . Svi su oni uhapšeni u periodu od 27. do 28. maja 1992, od muslimanskih i hrvatskih vojnika i policajaca, a zatim odvedeni u koncentracione logore u Split, Čelebići, Musala, Dretelj i dr.

FORMIRANjE LOGORA

Ove vojne operacije dovele su do hapšenja mnogih srpskih civila, tako da se otvorio problem, gde sa tolikim brojem uhapšenika. Trebalo je naći neki objekat gde bi muslimanski i hrvatski vojnici smestili srpske zatvorenike, koje bi kasnije mučili i silovali. Tako je odlučeno da to bude hangar bivše JNA u koje su odmah dovedeni srpski civili iz srpskih sela opštine Konjic. Većina zatvorenika koji su bili zatvoreni u periodu od aprila do decembra 1992. bili muškarci, zarobljeni tokom i nakon okupacije Bradine i Donjeg Sela. Ovi pritvorenici, kojih je bilo oko 100, odmah su odvedeni u hangar br. 6. To je bila prva grupa logoraša u ovom objektu. Krajem maja 1992. jedna grupa je prebačena u logoru Čelebići sa raznih lokacija. Grupa od oko 15-20 Srba iz sela Cerić je zarobljena 23. maja 1992. i odvedena u Čelebiće istog dana. Druga grupa je bila uhapšena u blizini sela Bjelovčina oko 22. maja 1992. i provela jednu noć u sportskoj dvorani „Musala“, pre nego što su ih odveli logoru Čelebići .

Vojna istražna Komisija je stvorena od pripadnika muslimanskih i hrvatskih snaga u BiH, nakon hapšenja Srba tokom etničkog čišćenja Konjica maja 1992. čiji je cilj bio da se utvrdi „povezanost“ sa JNA. Ta tzv. Komisija je ispitala mnoge zatvorenike logora Čelebići i uzela njihove izjave. Kao rezultat toga, zatvorenici su bili smešteni u različitim kategorijama , a tzv. Komisija je sačinila izvještaj po kome su neki od zatvorenika premšteni u neke druge logore. Pojedini zatvorenici koji su bili smešteni u nižim kategorijama su kasnije prebačeni u sportsku dvoranu „Musala“ .

Od maja do decembra 1992 , pojedinci i grupe srpskih zatvorenika su pušteni iz logora Čelebići u različitim vremenima, dok su neki dobili produžen pritvor u logoru na Musali. Jedan deo zatvorenika je poslat na razmenu pod pokroviteljstvom Međunarodnog Crvenog krsta.

Mirko Đorđić iz Bradine

Miroslav Golubović iz Konjica

Rajko Đorđić iz Bradine

Ratko Gligorević iz Bradine

Vaso Mrkajić iz Bradine

Željko Milošević iz Čelebića

IMENA ŽRTAVA

U koncentracionom logoru Čelebići nastadalo je na desetine srpskih civila i zarobljenih vojnika bivše JNA i Vojske Republike Srpske. Među njima su:

Željko Klimeta zv. Keljo, ubijen jula 1992. godine.
Mladen Vukalo, preživeo.
Spaso Samouković, ubijen 1992.
Željko Milošević, iz Ovčara, ubijen krajem jula 1992.
Pero Mrkajić, iz Bradine, ubijen 1992.
Avramović Čedo (1945.), profesor matematike, iz Čelebića, ubijen strujnim udarom.
Babić Branko (1926.), penzioner, iz Bjelovćine kod Konjica, ubijen na kopanju u Radnom vodu.
Babić Slobodan (1949.), portir u firmi „Igman“, umro u logoru 5. juna 1992. od posledica mučenja.
Vujičić Miroslav (1962.), student mašinstva, iz Zukića kod Konjica. Ubijen je 27. maja 1992. pri pokušaju bekstva.
Gligorević Petko (1934.), penzioner, iz Bradine, ubijen krajem maja 1992. prilikom masovnog prebijanja.
Gligorević Todor (1924), penzioner, iz Bradine, doveden u Čelebiće gde je mučen danima, a posle prebačen u logor Musala, gde je boravio do 6. oktobra 1994. kada je razmenjen u sarajevskoj Grbavici. Pet dana posle razmene je umro.
Gotovac Šćepo, (1921.), penzioner, iz Konjica. Doveden u logor Čelebići 16.6.1992. i iste večeri prebijan. Umro je od posledica stravičnog mučenja 18. juna 1992.
Đorđić Anđa (1943.), domaćica iz sela Zukići, kod Konjica. Uhapšena sa suprugom Jelenkom i 4 komšinice 12. jula 1992. sprovedena u logor Čelebići. Nakon stravične torture pušteni su kući dan kasnije. Ubijeni su u svojim kućama od Redže Balića, pripadnika muslimanske paravojske.
Živak Dragan, bravar, iz Brdana, kod Konjica. Uhapšen 15. juna 1992. odveden u logor Čelebići, gde mučen jedan dan, te pušten kući. 12. jula 1992. odveden u logor Musala, odakle se nije vratio.
Janjić Aleksa (1951.), zemljoradnik iz Čelebića. Uhapšen 22. aprila 1992. kada je odveden u logor, gde je ubijen 8. maja 1992.
Jovanović Simo (1933)., penzioner iz Konjica. Pre rata bio vlasnik kafane i ribnjaka u Čelebićima. Uhapšen 9. maja 1992. u Idbaru, sproveden u konjički zatvor, pa prebačen u logor Čelebići.
i drugi.

POSETE LOGORU

Predstavnici Međunarodnog Crvenog Krsta su ovaj logor Čelebići posetili u dva navrata. Prva poseta je bila polovinom avgusta 1992. Tada je u američkom časopisu Njujork Tajms izašao članak gde je pisalo kako je u ovom logoru smešteno 200 ljudi. Nacionalna pripadnost logoraša nije navedena. Jednom prilikom je u ovom logoru bila TV ekipa iz jedne arapske zemlje.

Stražari su izvodili zatvorenike i terali ih da lažu kako su oni silovali muslimanke, palili im imovinu, ubijali decu i sl. Svako ko je to odbio od zatvorenika bio je teško maltretiran, a neki čak i ubijeni.

DELOVI LOGORA

Koncentracioni logor Čelebići je napravljen u skladištu bivše JNA, tako se sastojao iz:

Tunel Devetka
Hangar Šestica.
Magacin Dvadesetdvojka

NALOGODAVCI I UPRAVNICI LOGORA

U koncentracionom logoru Čelebići upravnici i komadanti logora su bili: Zdravko Mucić i Hazim Delić…

  

IMENA MUČITELjA

Imena zlikovaca i mučitelja ne smeju da se zaborave. To su:

Almir Padalović (1968.), stražar u logoru, rođen u Jablanici, pripadnik muslimanske Armije BiH.
Željko Mlikota iz Seonice.
Salka Hebibovića, stražar.
Adem Ćosić, stražar.

USLOVI U LOGORU

Prema izveštajima organizacija za ljudskih prava sa područije bivše SFRJ navodi se da zarobljenici u ovom logoru retko dobijali hranu, retko su imali kupanje, spavali su često na betonu bez ćebadi, a mnogi su bili prisiljeni da vrše nuždu na podu, žene su silovali. Oni srpski logoraši koji su preživeli ove strašne uslove, pričali su posle istražnim ogranima Srbije i Republike Srpske, da su hrvatski i muslimanski vojnici ulazili noću u ćelije i teško pretukli zatvorenike sa metalnim štanglama, kundacima, drvene daskama, lopatam i komadima kabla. U izveštajima takođe piše da je u maju i avgustu 1992, oko 30 zatvorenika umrlo od batina, dok je još neklicina drugih Srba su ubijeno iz vatrenog oružja. Većina žrtava su bile stare i nemoćne osobe.

SUĐENjE I PRESUDE

U proleće 1996. godine uhapšeni su Zdravko Mucić, Hazim Delić, Esad Landžo. Sprovedeni u holandski Šveningen, gde im je suđeno na osnovu optužnice MKS za Jugoslaviju. Presuda Međunarodnog Krivičnog Suda za bivšu Jugoslaviju, u Hagu vezano za zločine u logoru Čelebići glasila je:

Zdravko Mucić (Hrvat) , komandant logora, osuđen je na 9 godina zatvora. On je pušten 18. jula 2003. na slobodu, jer mu je prošlo dve trećine kazne.
Hazim Delić (musliman), zamenik komandanta, osuđen je na 18 godina zatvora, upućen u Finsku na izdržavanje kazne.
Esad Landžo (musliman) , stražar u logoru, osuđen je na 15 godina, upućen u Finsku na izdržavanje kazne.

U slučaju Zejnila Delalića, utvrđeno je da on nije imao dovoljnu kontrolu nad logorom i stražarima koji su činili zločine, pa je pušten.

Tužilaštvo za ratne zločine BiH, je podiglo 1. oktobra 2010. godine optužnicu protiv Ese Macića zvanog Makaron iz konjičke Jablanice, za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti nad srpskim civilima u logorima Čelebići i Musala 1992-1993.

DOKUMENTARNI FILMOVI

U produkiciji RTRS i Bridž kompanije iz Kanade, uz pomoć saveza logoraša Republike Srpske snimljen je dokumentarnii film o logoru Čelebići, gde se mogu čuti autentične izjave preživelih svedoka. Pored tog filma, postoji još jedan video zapis koji je jedna TV stanica iz Saudijske Arabije napravila jula 1992. godine, tokom svog boravka u ovom logoru.

 

DA SE NE ZABORAVI I NE PONOVI!

 

Preuzete sa sajta : ‚‚zlocininadsrbima.com“